مطالبه دیه
انسان ذاتا موجودی جمع‌گرا و طالب زندگی جمعی می‌باشد، ازین‌رو به دلیل وجود برخی اختلافات میان انسان‌ها بعضا افراد خواسته یا ناخواسته به یکدیگر اسیب می‌رسانند. طبق شرع مقدس اسلام و قوانین کشور، هر فردی که عمدا و یا در نتیجه بی احتیاطی به جان، سلامتی و یا مال دیگری آسیبی وارد نماید که باعث ضرر مادی یا معنوی دیگری شود، مسئولیت جبران خسارت ناشی از عمل بر عهده خودش می‌باشد.
در این مورد مخصوصا مقابله با آسیب‌های جسمی، پرداخت دیه و ارش مورد توجه قانون قرار دارد و پرداخت دیه در مواردی به عنوان مجازات اصلی در نظر گرفته می‌شود و در بعضی موارد نیز به جای قصاص بایستی دیه به فرد اسیب دیده پرداخت شود.
دیه مالیست که به موجب ارتکاب جرایم بر نفس یا عضو به شخص آسیب دیده یا به اولیای دم او داده می‌شود. در قتل‌هایی که به صورت غیر عمد، شبه عمد و جرح شبه عمد، می‌باشند دیه تعلق می‌گیرد. لذا این نوشتار که توسط موسسه حقوقی اعتماد و اندیشه گردآوری شده است، در صدد است تا به مقررات جاری در خصوص دیه و نحوه محاسبه آن بپردازد.
شرایط مطالبه دیه
مطابق ماده 445 قانون مجازات اسلامی قانونگذار اینگونه به تعریف دیه پرداخته است: “دیه مقدار مال معیّنی است و در شرع مقدس به سبب جنایت غیر عمدی بر نفس، عضو یا منفعت یا جنایات عمدی در مواردی که به هر جهت قصاص ندارد، مقرر شده است”. مطابق تعریف دیه در این ماده، میتوان شرایط تعیین دیه در دوسته تقسیم بندی نمود:
- در مورد جرایم عمدی است که به دلایلی منجر به قصاص نمی‌شوند:
به طور مثال در صورتی که قتلی صورت گیرد و خانواده مقتول با قاتل توافق کنند و به جای قصاص، مطالبه دیه نمایند. - هنگامی که جرایم غیر عمدی انجام شده باشد:
در این حالت نیز فرد مرتکب با پرداخت دیه مجازات خواهد شد.
انواع دیه
جهت مطالبه دیه قبل از هرگونه اقدام جهت دریافت آن ابتدا بایستی که انواع آن و شرایط آن را دانست، بر اساس قانون مجازات اسلامی می توان انواع دیه را بدین گونه تقسیم بندی کرد:
- دیه قتل:
دیه قتل نفس مقداری معادل یک دیه کامل انسان دارد و نرخ دیه هر سال توسط قوه قضاییه تعیین می شود. بر همین اساس، اگر فردی انسانی را به قتل برساند و مجازات دیه برای آن تعیین شده باشد، باید دیه ای معادل دیه یک انسان کامل پرداخت نماید. البته در این خصوص تفاوت در میزان دیه زن و مرد نیز مورد توجه قرار خواهد گرفت. - دیه اعضای بدن:
اگر از یک عضو تنها یک عدد در بدن انسان وجود داشته باشد، از بین بردن آن همانند دیه کامل است و اگر که از یک عضو دو عدد موجود باشد، از بین بردن یکی از آنها نصف دیه کامل و از بین بردن هر دوی آنها دیه کامل خواهد داشت. - دیه منافع اعضاء:
اگر فردی مرتکب جنایتی بر دیگری شود که به موجب آن فرد برخی از حواس خود را از دست بدهد، باید دیه منافع آن عضو را بپردازد. دیه منافع شامل موارد “دیه عقل، دیه شنوایی، دیه بینایی، دیه بویایی و دیه صوت و گویایی” می باشد.
- دیه جراحات:
هنگامی که در اثر آسیب شخصی به دیگری باعث ایجاد جراحت در فرد شود، بایستی دیه جراحات وارده را بپردازد که میزان این دیه به نسبت میزان جراحت وارد شده و بنا به تشخیص پزشکی قانونی مقدار آن مشخص خواهد شد. همانند: “دیه خراش، کبودی، تورم و … .
چگونگی مطالبه دیه
دیه جزو اموالی می باشد که فرد اسیب دیده یا اولیای دم به سبب جنایت بر نفس یا عضو در موارد خطا و شبه عمد به آنها تعلق می گیرد. در موارد عمد در صورتی که اجرای مجازات به دلایلی مانند: فوت متهم یا محکوم علیه در مجازات‌های شخصی، گذشت شاکی یا مدعی خصوصی در جرائم قابل گذشت انجام پذیر نباشد، فرد می‌تواند با ارائه دادخواست مطالبه دیه به مراجع حقوقی اقامه دعوا کند.
مدارک مورد نیاز جهت مطالبه دیه:
مدارک مورد نیاز جهت تنظیم دادخواست مطالبه مهریه به شرح زیر می باشد:
۱- تصویر مصدق دادنامه (اختیاری)
۲- تصویر مصدق گزارش مرجع انتظامی (اختیاری)
۳- تصویر مصدق نظریه پزشکی قانونی (اختیاری)
۴- به همراه داشتن کارت ملی جهت احراز هویت و کارت عابر بانک جهت پرداخت هزینه دادرسی الزامی است.
